Proefjes met Licht
Tijdens de Week van de Opvoeding in oktober 2018 organiseren we een kleine
workshop voor kinderen over licht. Aanmelding vooraf is verplicht en
het aantal plaatsen is beperkt.
Over licht is veel te vertellen en kinderen
kunnen veel zelf ontdekken en meehelpen aan de proefjes.
Het programma
We beginnen met een deel over kleur en daarna over het zichtbaar
maken van het onzichtbare.
Als de Zon schijnt is er aan het eind gelegenheid het zonnespectrum
(de regenboog in detail) te bewonderen.
Door de afbeeldingen aan te klikken krijg je ze op ware grootte te zien.
De kleuren van de regenboog
We beginnen met een proefje dat Isaac Newton al in 1666 deed.
Met een lamp en een groot perspex prisma kunnen we de regenboog
opzoeken en de kleuren goed bekijken. Althans als je niet kleurenblind
bent. We gaan uitleggen wat dat is en hoe je daar achterkomt.
Veel meer jongens dan meisjes zijn kleurenblind. En we laten met een
gekleurde bril zien wat een kleurenblinde dan wel of niet ziet!
Kun je twee cijfers lezen dan ben je waarschijnlijk niet kleurenblind.
Daaronder staat aangegeven hoe groot de kans is dat je kleurenblind bent
als je een jongen of een meisje bent.
Kleur en licht in het landschap
We gaan wijzen op een paar natuurverschijnselen die je alleen
opmerkt als je weet dat ze bestaat.
•
De regenboog - Wanneer kun je een regenboog zien?
•
Bijzonnen.
•
Heiligenschein.
Kleuren mengen
Ernst Mach heeft een eenvoudige manier bedacht om kleuren
te mengen: een snel ronddraaiende schijf met verschillend gekleurde
sectoren. We gaan kijken hoe dat uitpakt.
Kleuren scheiden
Kijk je
naar een plaatje (of film) met rode en groen lijnen
door een bril met links een rood glas en rechts een groen glas
dan kun je
daar diepte in zien. Dit heet met een mooi woord
anaglyphe stereo.
Het leuke is dat dit ook werkt voor mensen die hardstikke kleurenblind zijn.
Optische illusies
We denken natuurlijk dat onze ogen en onze hersenen ons niet voor de
gek houden.
Maar er zijn een hele reeks plaatjes die het tegendeel bewijzen.
Links zijn de centrale delen echt even helder, in het midden lopen
de lijnen van het muurtje evenwijdig en houd je vinger eens voor
de overgang tussen het bovenste en onderste blokje in het rechter plaatje!
Proefjes met lichtbundels
Daarvoor zetten we een zogenaamde optische bank neer. Dat is een twee
meter lange rails waar allerlei instrumenten aan vast gemaakt kunnen
worden.
Lenzen
Eerst laten we zien hoe een lens een beeld vormt.
Kinderen mogen dat ook zelf uitproberen. Maar raak nooit een lensoppervlak
aan, zelfs niet met "schone" handen.
Schlieren-projektie
De opstelling wordt nu wat ingewikkelder. We beelden een heel klein
door een sterke LED-lamp verlicht gaatje scherp af en dekken dat beeld
weer precies af met een kogeltje.
Elke verstoring in de lichtweg laat licht langs het kogeltje ontsnappen
en door dit weer af te beelden op een scherm kun je zien wat de verstoring
is. We gaan het volgende laten zien:
•
Het oplossen van een suikerklontje in water.
•
Het mengen van water en alcohol.
•
De warmte van de vlam van een kaars of waxinelichtje.
Dit krijg je ongeveer te zien:
Andere proefjes waar geen tijd voor is
Er zijn nog veel andere proefjes met licht te bedenken die
door beperking in de beschikbare tijd niet aan de orde kunnen komen.
Ook zijn ze misschien minder geschikt voor de Week van de Opvoeding.
•
Vergelijking van licht en geluid als golfverschijnsel.
•
Het electromagnetisch spectrum van radio tot gammastraling.
•
Lichtgeleiding door een glasvezel.
•
De vetvlek fotometer.
•
Polarisatie van licht.
•
Stereomicroscoop.
•
Meetmicroscoop.
•
Zwart/wit fotografie zelf ontwikkelen.
•
Meer ideeën en ontdekkingen van Ernst Mach.
Harm Schoonhoven, Versie 12 september 2018
We beginnen met een proefje dat Isaac Newton al in 1666 deed.
Ernst Mach heeft een eenvoudige manier bedacht om kleuren
te mengen: een snel ronddraaiende schijf met verschillend gekleurde
sectoren. We gaan kijken hoe dat uitpakt.
