gasverslaafd Groene 2018-02-07

https://www.groene.nl/artikel/gasverslaafd

Gasverslaafd

Hoewel het empathisch vermogen van Wiebes vast groter is dan dat van Kamp is dit niet de enige reden waarom hij zich geliefder maakt bij de Groningers. Hij heeft ook het tij mee.

door Aukje van Roessel beeld Milo

7 februari 2018 - verschenen in nr. 6

Het is begin 2014 als minister van Economische Zaken Henk Kamp in het Groningse Loppersum een persconferentie geeft. Terwijl buiten boze Groningers razen en tieren, belooft de als immer koel ogende vvd'er Kamp de Groningers een kleine verlaging van de gaswinning om de kans op aardbevingen wat terug te dringen. Als doekje voor het bloeden belooft Kamp ook wat extra geld. Het jaar daarvoor is de gasproductie nog omhoog gegaan, naar ruim vijftig miljard kubieke meter.

Kamps bezoek is nog maar vier jaar geleden. De eerste aardbeving in Nederland als gevolg van de gaswinning was al in 1986. De zwaarste beving tot nu toe dateert uit 2008. Waar was de politiek al die tijd, waar waren wij?

Kamp was niet geliefd in Groningen. Zijn opvolger, partijgenoot Eric Wiebes, heeft in korte tijd wél de harten van de Groningers weten te winnen. Vooralsnog dan, want het zijn nog maar beloftes en woorden waarmee hem dat is gelukt. Maar die kunnen al veel doen. Waar Kamp vier jaar geleden nog durfde te zeggen dat Groningen er niet verloederd bij ligt, zegt Wiebes dat als hij zelf in Groningen had gewoond hij veel bozer zou zijn geweest op Den Haag dan de Groningers zijn. 'Het belang van de Groningers staat voor mij niet ter discussie', beloofde Wiebes.

Het empathisch vermogen van Wiebes zal groter zijn dan dat van Kamp, maar dat is niet de enige reden waarom hij zich geliefder maakt. Wiebes heeft ook het tij mee. De economie groeit weer en in de samenleving neemt het besef toe dat de Groningers lijden onder onze gasverslaving. Want het was niet alleen minister Henk Kamp die zich niet kon of wilde inleven in hoe het moet zijn om dagelijks bang te zijn voor een aardbeving. Zo beoordeelt het Staatstoezicht op de Mijnen pas sinds begin dit jaar de mate waarin aardgas gewonnen mag worden alleen op veiligheid voor de Groningers. En niet meer ook op leveringszekerheid.

De gasverslaving van Nederland en de Nederlanders begint in de jaren zestig, nadat in 1959 bij het Groningse Slochteren een groot aardgasveld is ontdekt. Langzaam maar zeker gaan Nederlandse bedrijven en huishoudens aan het gas, om machines te laten draaien, huizen te verwarmen en eten te koken. Dat Coevorden al in 1951 als eerste gemeente overstapte op gas, was het gevolg van de ontdekking drie jaar daarvoor van kleinere aardgasbellen in Drenthe. De aardgaswinning uit die velden verklaart waarom de eerste aardbeving werd waargenomen in Assen. Inmiddels is dat al meer dan dertig jaar geleden en zijn we, volgens cijfers van het knmi, al zo'n duizend aardbevingen verder.

Wiebes' grootste opgave? Huizen en bedrijven van het gas af helpen

Ook de schatkist van de overheid raakte verslaafd aan het gas. Volgens de Algemene Rekenkamer bracht het aardgas tot 2014 in totaal ongeveer 265 miljard euro op. Er is een tijd geweest, in de jaren tachtig, dat die opbrengst uit aardgas iets meer dan tien procent van het jaarlijkse overheidsbudget was. De hoogste opbrengst in een jaar was tijdens het kabinet-Rutte II, toen de aardgasbaten voor de staat net iets boven de vijftien miljard euro uit kwamen. Het was geld waarmee leuke en nuttige dingen voor de Nederlanders konden worden gedaan. Aan dat geld zijn ook wij, Nederlanders, verslaafd geraakt.

Toen Kamp zich vier jaar geleden de woede van de Groningers op de hals haalde, stelde deze gasverslaving hem en de rest van het kabinet van vvd en pvda voor grote dilemma's. Dat kabinet had bij zijn aantreden al besloten flink te bezuinigen, zestien miljard euro, om daarmee de gevolgen van de economische crisis voor de schatkist op te vangen. Als de gaskraan een slagje naar links zou zijn gedraaid, had het kabinet de samenleving nog harder moeten raken. Dat heeft de kabinetsploeg in eerste instantie niet gewild, niet gedurfd. Integendeel, in 2013 ging de gaskraan eerst nog verder open, om de grootste opbrengst in een jaar tijd ooit in het laatje te brengen.

Kamp hield ook de leveringszekerheid voor ogen. De gaskraan verder dichtdraaien, brengt het warm kunnen stoken van huizen in gevaar. De woede van de Groningers moest hij afwegen tegen de woede van alle andere Nederlanders die dan kou zouden lijden. Hij koos aanvankelijk voor de leveringszekerheid. Toch was het diezelfde Kamp die besloot de gaswinning te verminderen.

De schatkist was mede daardoor vorig jaar voor nog slechts 0,8 procent afhankelijk van het aardgas. Ook de opleving van de economie speelde een grote rol. Als Wiebes de kraan nu naar de geadviseerde twaalf miljard kubieke meter weet te brengen, heeft dat nog maar een relatief geringe inkomstenderving tot gevolg, hoeft er niet veel bezuinigd te worden, en merken wij, gasverslaafden, daar niet veel van. Bovendien is er makkelijk een post te bedenken die de inkomstenderving van de staat gedeeltelijk kan opvangen: het door de oppositie vermaledijde belastingdouceurtje van 1,4 miljard euro voor buitenlandse aandeelhouders. De angst voor publieke woede is daardoor geringer.

Wiebes' grootste opgave zal zijn huizen en bedrijven van het gas af te helpen. Die zijn nog zwaar verslaafd. Voor nieuwbouwhuizen geldt zelfs nog een verplichte gasaansluiting. Regeringspartijen vvd en d66 willen daar inmiddels dit jaar nog vanaf. Gemeenten wijzen ook al wijken aan die van het gas af worden geholpen. Wat makkelijker is nu er alternatieve energiebronnen zijn, zoals aardwarmte, zonne- en windenergie. Maar de verslavingszorg moet veel intensiever, als we echt willen dat de Groningers rustiger kunnen slapen.