energie transitie als sociaal vraagstuk Platform31

https://www.platform31.nl/nieuws/cooperaties-en-bewoners-geven-energie-voor-aardgasvrije-wijken#.WsUol0O6lvU.twitter
Contact Merel Ooms, Junior projectleider
06 57 94 33 96 merel.ooms@platform31.n
4 april 2018

Coöperaties en bewoners geven energie voor aardgasvrije wijken

Inzichten uit de Community of Practice over democratische besluitvormingsprocessen bij de transitie naar aardgasvrije wijken.

In iets meer dan 30 jaar moeten bewoners, overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties samen 7,5 miljoen woonhuizen verduurzamen. Voor de warmtevoorziening moet daarbij een alternatief worden gevonden voor aardgas. De transitie naar aardgasvrij in onder andere woonwijken is niet alleen urgent maar ook complex en het slagen ervan is mede afhankelijk van een optimaal samenspel tussen al deze partijen. In een Community of Practice (CoP) denken verschillende partijen, zoals gemeenten betrokken bij de Green Deal 'Aardgasvrije wijken', provincies, bewoners, energiecoöperaties, belangenorganisaties en netbeheerders, samen na over hoe dit op een democratische manier tot stand kan worden gebracht. De derde bijeenkomst van deze CoP ging onder meer over de rol van bewoners en energiecoöperaties in het besluitvormingsproces, en hoe gemeenten hier nu invulling aan geven.

De overgang naar aardgasvrije wijken is niet slechts een technisch of financieel vraagstuk maar ook een maatschappelijk en sociaal vraagstuk. Als je wijken wilt verduurzamen kom je 'achter de voordeur'. Bovendien gaat verduurzamen niet alleen over de energietransitie; wijken hebben te maken met veel meer opgaven. Maar wie is 'de wijk'? Over welke mensen en organisaties hebben we het dan en zorg je dat zij betrokken worden? En hoe behoud je een balans in de besluitvorming 'van bovenop' en 'van onderop', zodat er draagvlak ontstaat voor de oplossing en er tegelijkertijd niet teveel vertraging ontstaat? "Dat zijn vragen die we terug zien komen en willen behandelen in deze Community of Practice (CoP)", zegt Merel Ooms, projectleider van de CoP bij Platform31. "Hoe willen we de besluitvorming vormgeven en wanneer vinden we het democratisch genoeg?"

Duurzame wijken

Er zijn verschillende wijken in Nederland waar al een start is gemaakt met de transitie naar aardgasvrij. Dit zijn vaak wijken met actieve bewoners die in samenwerking met gemeente, regio en andere professionals aan de slag gaan met het verduurzamen van de wijk. De wijk Hengstdal in Nijmegen bijvoorbeeld. Een wijk met een kleine groep zeer actieve bewoners, die vanuit het bewonersinitiatief 'Duurzaam Hengstdal' aan de slag gaan met duurzaamheid. Of de buurtcoöperatie - ontstaan vanuit een bewonersinitiatief - in de Benedenbuurt uit Wageningen. Zij vervullen vooral een belangrijke rol als gesprekspartner, namens de wijk, voor andere partijen. Dit zijn voorbeelden van wijken met een aantal zeer actieve en betrokken bewoners bij deze problematiek. Veel meer wijkbewoners wachten af omdat zij het bijvoorbeeld ingewikkeld of niet nodig vinden om iets te doen. Daarnaast heeft niet iedereen de mogelijkheden om actief te worden. Henk Jan Bierling, programmamanager bij Platform31 en begeleider van de CoP, benadrukt dat het belangrijk is om goed te kijken wat er speelt in wijken om tot een aanpak te komen.
Kijk naar de samenstelling van wijken (wijktypologieën), maar bijvoorbeeld ook naar de andere opgaven die er liggen in de wijk waar al actie en energie zit.

Bewoners betrekken

Naast bewonersinitiatieven en buurtcoöperaties komt ook de energiecoöperatie ter sprake in de CoP. Volgens ODE Decentraal kan hun rol zitten in het voorlichten van burgers, het betrekken van burgers en het zorgen voor democratische legitimering. Zo kunnen zij een sterke partner zijn voor andere partijen, zoals de gemeente. Ook vanuit diverse gemeenten is er aandacht voor het betrekken van bewoners. Zoals in de participatieaanpak Delfts Doen. Deze aanpak van de gemeente Delft is van onderop gemaakt door met inwoners van de stad spelregels op te stellen. "Het is cruciaal om met de bewoners te praten", gaven de deelnemers van de CoP na afloop van de bijeenkomst in Delft aan. Sluit als gemeente aan bij bestaande initiatieven of coöperaties. Als het er niet is dan moet je het organiseren. En kijk naar andere aanhakingspunten zoals de noodzaak tot het vervangen van de riolering en het aanpakken van andere (sociale) opgaven. Kijk waar de energie zit: de weg naar een succesvolle transitie begint daar.

Resultaten voor iedereen

De rol van de lokale overheid verandert, er is een andere relatie tussen overheid en burgers, niet alleen lokaal, maar ook regionaal en nationaal. Van het lokale bestuur wordt ook steeds meer verwacht dat zij (regionaal) samenwerken, zo blijkt ook uit de trendstudie. Bovendien is de overheid slechts één van de spelers in het veld. En dat vraagt om een andere opstelling van de traditionele partijen en ruimte voor nieuwe spelers. Als we het dan hebben over een participerende overheid, wat betekent dat dan? En welke spelers hebben nog meer een rol in de (lokale) transitie naar aardasvrije wijken? Wat betekent de overgang van aardgasvrije wijken voor elke speler: wat zijn de positieve en wat zijn de negatieve belangen voor elke speler? Wie betaalt de kosten? Wie neemt de besluiten? Wanneer betrek je bepaalde spelers? In deze Community of Practice werkt Platform31 samen met verschillende partijen aan deze governance- en besluitvormingsvraagstukken. De resultaten en lessen uit deze CoP delen we met iedereen, zodat deze ook gebruikt kunnen worden bij soortgelijke (multi-level) governance vraagstukken bij andere complexe opgaven.